کد مطلب:37330 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:29

گنجینه پرسمان » اهل بيت

پاسخ امام رضا(ع) به عمران كه سؤال كرد: «آيا به من خبر نميدهي خداوند در مخلوقاتش است يا مخلوقات در او است؟» و نيز تفسير آن چيست؟

اي عِمران، خداوند با عظمتتر از آن است كه گفتي، خداوند در خلق نيست و خلق در خدا نيست، خدا بالاتر از اينها است. و من رابطة خدا را با مخلوقات براي تو تعليم مينمايم و تو آنرا درك خواهي نمود. و هيچ حركت و قوّهاي نيست مگر از خدا. اي عِمران، بمن خبر بده از آينه (هنگاميكه) عكس تو در آن منعكس ميگردد، آيا تو در آن آينهاي يا آينه در تست؟ اگر هيچيك از شما (تو و آينه) در ديگري نيست، پس بوسيلة چه چيزي براي انعكاس خود را در آينه استدلال نمودي؟ يعني چه چيزي موجب شد كه تو عكس خود را در آينه ببيني؟ عِمران پاسخ داد: با آن روشنائي كه ميان من و آينه وجود دارد.
امام عليّبنموسيالرّضا(ع) فرمود: آيا از آن روشنائي در آينه بيش از آنچه كه با چشمت ميبيني، مشاهده ميكني؟ عِمران گفت: آري. امام فرمود: آن روشنائي در آينه را كه بيش از روشنائي چشم است، بما نشان بده عِمران نتوانست پاسخي بدهد. امام فرمود: پس نميبينم مگر اينكه نور است كه ترا و آينه را نشان داده است، بدون اينكه در يكي از شما (تو و آينه) بوده باشد. مَثَلهاي فراواني غير از اين براي توضيح اين ارتباط وجود دارد كه نادان جاي سخني براي خود در آن پيدا نميكند و مثل اعلي از آن خداوندي است.
تمثيل عليّبنموسيالرّضا عليهالسّلام بسيار با اهمّيّت است. حضرت ميفرمايد: وقتي كه صورت يك انسان در آينه منعكس ميشود، آيا انسان در آينه حلول كرده است، يا آينه در انسان؟ قطعي است كه هيچ يك در ديگري حلول ننموده است.
ولي عكسي از صورت انساني در آينه منعكس گشته است، احتمال قوي ميرود كه منظور امام عليهالسّلام از اين تمثيل جلوة جمال و جلال خداوند سبحان در مخلوقات است كه نه جمال و جلال خداوندي در مخلوقات حلول كرده است و نه مخلوقات در جمال و جلال خداوندي. آنگاه امام از عِمران ميپرسد: پس بوسيلة چه چيزي براي انعكاس خود در آينه استدلال نمودي؟ عِمران پاسخ ميدهد: بوسيلة آن روشنائي كه ميان من و او وجود دارد. امام از عِمران ميپرسد آيا آن روشنائي كه وسيلة ديدن عكس خود در آينه است، در آينه بيش از چشم تو وجود دارد؟ عِمران پاسخ ميدهد: آري! امام ميفرمايد: آنرا بما نشان بده، عِمران از پاسخ دادن ناتوان ميگردد. بنظر ميرسد اين سؤال امام از عِمران، براي متوجّه ساختن عِمران باين حقيقت بوده است كه واسطة ديدن صورت در آينه كه نور است، براي هيچ يك از دو طرف (چشم و آينه) ترجيحي ندارد، كاري كه نور كرده است، اينست كه هر يك از تو و آينه را به خويشتن نشان داده است، بدون اينكه يكي از دو در ديگري بوده باشد، يعني نور هم صورت ترا نشان داده است و هم آينه را و چنان نبوده است كه نور در يكي از طرفين (صورت و آينه) بيش از ديگري بوده باشد.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 15
آية الله محمدتقي جعفري